zdjęcia: Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego
W niewielkim Ożarowie, na terenie powiatu wieluńskiego, skrywa się jeden z najcenniejszych zabytków architektury dworskiej w Polsce – XVIII-wieczny dwór alkierzowy.
To nie tylko wyjątkowy przykład budownictwa drewnianego, ale i żywe muzeum – filia Muzeum Ziemi Wieluńskiej, – które przyciąga miłośników historii, sztuki użytkowej i kultury ziemiańskiej z całej Polski.
O wyjątkowości ożarowskiego dworu opowiada dyrektor Muzeum Ziemi Wieluńskiej, Jan Książek:
– Dwór w Ożarowie to jeden z nielicznych w Polsce zachowanych przykładów alkierzowego budownictwa drewnianego z XVIII wieku. Co więcej, zachował się w bardzo dobrym stanie. Wnętrza urządzone są tak, aby oddać klimat dworu ziemiańskiego z przełomu XVIII i XIX wieku. Znajdziemy tu zarówno meble z epoki, jak i liczne dzieła sztuki użytkowej: porcelanę, zegary, szkło, a nawet broń myśliwską. To miejsce nie tylko do oglądania, ale przede wszystkim do odczuwania atmosfery minionych wieków.
Dwór został wzniesiony w 1757 roku przez kasztelana wieluńskiego, Władysława Bartochowskiego. Jego kształt i forma wpisują się w klasyczną stylistykę XVIII-wiecznego dworu alkierzowego – z polskim dachem łamanym i czterema narożnymi alkierzami. To właśnie te narożne występy, często przeznaczone na pokoje gościnne, składziki bądź pokoje czeladne, dały nazwę tego typu budowlom. Alkierze nie tylko pełniły funkcję praktyczną, ale stanowiły także element reprezentacyjny, świadczący o statusie właścicieli.
W ciągu swojej historii dwór przechodził różne koleje losu. Po II wojnie światowej został znacjonalizowany i służył m.in. jako siedziba nadleśnictwa. Dopiero w latach 70. XX wieku rozpoczęto jego restaurację, a od 1981 roku działa tu Muzeum Wnętrz Dworskich.
W 2023 roku zakończyła się renowacja obiektu, która prowadzona była od 2020 roku. Budynek został otynkowany, co podkreśla jego klasyczny, szlachecki charakter, a szczególną ozdobą jest odnowiony, piękny dach pokryty gontem – wierna rekonstrukcja dawnego pokrycia, które doskonale komponuje się z zielonym otoczeniem.
- Dwór pierwotnie nie był drewniany, tylko odeskowany. To na pewno nie było zgodnie ze sztuką historyczną, stąd wróciliśmy do tego, co jest właściwe dla dworów polskich. Mamy modrzewiowy dach, prawie 600 m2 zamiast wcześniejszego, świerkowego, mamy modrzewiowe okiennice, drzwi modrzewiowe – mówi Jan Książek, dyrektor Muzeum Ziemi Wieluńskiej.
Unikalnym elementem wyposażenia dworu są zabytkowe piece kaflowe.
– Piece, które widzimy w niemal każdym pokoju, są oryginalne, po części pochodzą z dworu Izabelli Czartoryskiej w niedalekich Parcicach – mówi Paweł Mikołajczyk, pracownik filii muzeum w Ożarowie.- Pełniły oczywiście funkcję praktyczną, ale ich estetyka również miała znaczenie – były jednym z najważniejszych elementów wystroju.
Szczególne miejsce w ekspozycji zajmuje również szafa pamiętająca czasy pierwszych właścicieli.
– W pokoju stołowym znajduje się wyjątkowa szafa, która należała do Bartochowskich. W czasie II wojny światowej została przewieziona na plebanię pobliskiego kościoła i dzięki temu przetrwała zawieruchę wojenną. To mebel z około 1760 roku, wykonany z litego drewna dębowego, z oryginalnymi zamkami i rzeźbionymi drzwiami – opowiada Mikołajczyk.
To, co dodatkowo wyróżnia ożarowski dwór, to jego położenie w przepięknym, zadbanym parku. Stare lipy i dęby tworzą naturalną oprawę dla zabytkowego budynku i sprzyjają refleksji oraz spokojnemu spacerowi. To przestrzeń nie tylko dla pasjonatów historii, ale także dla osób ceniących ciszę, przyrodę i estetykę.
Muzeum Wnętrz Dworskich w Ożarowie nie tylko eksponuje zabytki, ale także przywraca pamięć o kulturze ziemiańskiej regionu wieluńskiego. Oprócz wystawy stałej, muzeum organizuje wydarzenia edukacyjne, koncerty muzyki dawnej i tematyczne spotkania historyczne. Zwiedzający mogą zanurzyć się w codzienność polskiego dworu sprzed dwóch wieków – zobaczyć, jak wyglądała sypialnia dziedzica, salon dla gości czy kredensownia.
Podróżując z Ożarowa w kierunku Wielunia, warto zwrócić uwagę na wyjątkowy zabytek znajdujący się tuż przy trasie – drewniany wiatrak typu koźlak w Kocilewie. To cenny relikt lokalnej kultury technicznej, wzniesiony w 1914 roku przez rodzinę Kowalskich na miejscu wcześniejszego, zniszczonego podczas działań wojennych wiatraka z XIX wieku.
Przez dekady służył mieszkańcom okolicznych wsi do przemiału zboża, aż do 1960 roku, kiedy to zakazano jego użytkowania. Po latach zapomnienia, dzięki staraniom Muzeum Wnętrz Dworskich w Ożarowie oraz Towarzystwa Przyjaciół Muzeum, został poddany rekonstrukcji i w 2006 roku odzyskał dawną formę.
Dziś można go zwiedzać po wcześniejszej rezerwacji. Położony zaledwie kilometr od ożarowskiego dworu, wiatrak w Kocilewie stanowi ciekawy przystanek na szlaku dziedzictwa kulturowego ziemi wieluńskiej.
Zdjęcia: Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego
